Ο μεγάλος ελληνιστής Emile Bourguet μας θυμίζει: το τεκμήριο, ακόμα και το πιο προφανές, έχει το ίδιο μέσα του την έκκληση της αμφισβήτησής του-Άρθρο του καθηγητή Γιάννη Μεταξά

Γράφει ο καθηγητής κ. Γ. Μεταξάς στο Βήμα:

Στα 1914 άρχισε ο πόλεμος. Ο Μεγάλος. Δεν τον έλεγαν παγκόσμιο τον πρώτο. Γιατί οι συνέπειες του Δεύτερου δεν είχαν στις συνειδήσεις προδρομήσει και την έκτασή του να προδιαγράψουν. Τελετές τώρα, εδώ και εκεί, για τους τόσους ανώνυμους νεκρούς στον βωμό των δύο απιστεύτων εθνικιστικών διεκδικήσεων.



Ομως, πέρα από αυτές τις δίκαιες τιμές και υπομνήσεις, και τα θλιβερά απάνθρωπα συμβάντα, υπάρχουν και άλλα. Χαμηλής έντασης αλλά πολύ ιδιαίτερης σημασίας.

Ετσι, στα 1914 εκδίδεται από έναν μεγάλο ελληνιστή, τον Emile Bourguet, το «Les ruines de Delphes». Είκοσι χρόνια μετά την ολοκλήρωση των ανασκαφών της Γαλλικής Αρχαιολογικής Σχολής που τόσα, ως έργο και τρόπο σκέψης, στον τόπο μας έχει προσφέρει.

Σε μερικά μόνο σημεία αυτού του βιβλίου θα σταθώ. Σήμερα κάπως αυτονόητα, αλλά τότε όχι τόσο και κυρίως όχι για όλους.

Πρώτα, μας υπογραμμίζει πόσο το τεκμήριο, ακόμα και το πιο προφανές, στην αίγλη της βεβαιότητάς του, έχει το ίδιο μέσα του την έκκληση της αμφισβήτησής του. Αυτή που παρατείνει τη συζήτηση πάνω σε αυτό και που ποιος ξέρει πότε σε κάτι καινούργιο θα οδηγήσει.

Μετά έρχεται η υπόμνηση, πως ό,τι βρέθηκε εκεί, και σε οποιαδήποτε κατάσταση ή υποψία, δεν θα μπορούσε να διαβαστεί παρά «επανατοποθετούμενο» στα πολλαπλά συγκεκριμένα χωροχρονικά περιβάλλοντα μέσα στα οποία παίρνει το νόημά του. Γιατί έτσι μπορούν να αναζητηθούν οι εκάστοτε, όχι μόνο θρησκευτικές, αλλά και οι διασυνδεδεμένες με αυτές πολιτικές, οικονομικές ή και άλλες σημασίες που είχε το Ιερό. Μέχρι να αποχωρήσουν οι θεοί.

Και ακόμη - και σε συνεπόμενη προς την προηγούμενη θέση - σταθερή είναι η υπενθύμιση, έστω και αν δεν γίνεται με σύγχρονη ορολογία, πως είναι μέσα στο ιστορικό όλο στο οποίο πρέπει να αναζητηθούν οι εξηγήσεις για όσα εκεί συντελούνταν.

Το διάβασμα αυτού του βιβλίου - δεν γνωρίζω αν έχει μεταφραστεί - επιτρέπει, αν δεν υπαγορεύει, στον θεατή και ακροατή του τόπου τον ρυθμό με τον οποίο πρέπει να τον ανηφορίσει. Και αν από μάθηση και φαντασία το μπορεί, κάπως αλλιώς να τον συναισθανθεί. Και τότε να συμπληρώσει όσα μόνο μισοειπωμένα θα του λέγονται. Μήπως και επιστρέψουν οι θεοί. Η ομιλία των ερειπίων έχει τις δικές της απαιτήσεις.

Ο κ. Γιάννης Μεταξάς είναι ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών.