H Τουρκία ζαλίζεται, η Αργεντινή ετοιμάζεται για χειρότερη χρεοκοπία, Κίνα και Ρωσία νομίζουν ότι πάνε καλά - βγάζουν αυτά την Ελλάδα από τη γωνία; Διαβάστε το άρθρο του Κώστα Στούπα!

Η Τουρκία «ζαλίζεται» καίτοι αύξησε τα επιτόκια κατακόρυφα οι πιέσεις στην τουρκική λίρα συνεχίζονται. Η Αργεντινή βρίσκεται στα πρόθυρα νέας χρεοκοπίας χειρότερης από αυτή του 2002. Η Κίνα νομίζει πως θα αντέξει ενώ η Ρωσία έχε δημιουργήσει την ψευδαίσθηση πως είναι υπερδύναμη.



Άρθρο του Κώστα Στούπα στο Capital.gr

Παρένθεση ή τεκτονικές αλλαγές της παγκόσμιας οικονομικής και πολιτικής γεωγραφίας;

Η  έξοδος κεφαλαίων από τις αναδυόμενες αγορές κατά πάσα πιθανότητα  αποτελεί προσεισμικές δονήσεις αναστροφής της μακροπρόθεσμης τάσης τόσο για τις αγορές όσο και τις οικονομίες. 

Το 2000 το σκάσιμο της «φούσκας» της νέας οικονομίας σηματοδότησε το τέλος του ανοδικού οικονομικού κύκλου για τις ανεπτυγμένες οικονομίες και το κραχ του 2008 την κορυφή του ανοδικού κύκλου για τις αναδυόμενες οικονομίες.

Οι χρηματιστηριακοί δείκτες αποτύπωσαν με ακρίβεια τα σημεία των οικονομικών κύκλων.

Το 2000 ο S&P 500 έγραψε τα υψηλά των 1.600 μονάδων και χρειάστηκαν περί τα 13 χρόνια για να το ξεπεράσει.

Το 2008 ο χρηματιστηριακός δείκτης SSEC της Σαγκάης έγραψε το υψηλό πάνω στις 6.000 μονάδες και τώρα βρίσκεται κοντά στις 2.000 μονάδες. 

Οι κύκλοι άνθισης και ύφεσης της οικονομίας δημιουργούν και δημιουργούνται από παρόμοια μοτίβα οικονομικής συμπεριφοράς τόσο σε σχέση με τα άτομα όσο και με τις επιχειρήσεις και τα κράτη.

Στο τέλος κάθε οικονομικού κύκλου η κοινή γνώμη έχει πειστεί πως η ισχύουσα τάση είναι απρόσβλητη και γραμμικά συνεχής. 

Το ίδιο συνέβη στις αρχές της δεκαετίας του ’90 με την Ιαπωνία που όλοι μετρούσαν το χρόνο που θα υποσκελίσει της ΗΠΑ, το ίδιο συνέβη κοντά στο 2000 που όλοι είχαν πιστέψει πως το τέλος της ιστορίας και η κυριαρχία του δυτικού μοντέλου ήταν ανεπίστρεπτη, το ίδιο συμβαίνει και τώρα που όλοι μετράνε το χρόνο που η Κίνα θα ξεπεράσει τη Δύση και η Ρωσία θα βρει τη θέση της σαν υπερδύναμη.

Το μοντέλο της Κίνας

Πολλοί έχουν βιαστεί τα τελευταία χρόνια να προδικάσουν τα γραμμικά αποτελέσματα της υπεροχής του κινέζικου κρατικού καπιταλισμού. Η κάμψη των ρυθμών ανάπτυξης  των τελευταίων ετών όμως δεν μοιάζει να είναι παροδική. Υπάρχουν τάσεις στη κινέζικη οικονομία  που βρίσκονται σε εξέλιξη, οι οποίες επιβεβαιώνουν την καθοδική πορεία του δείκτη του κινέζικου χρηματιστηρίου.
  Στην Κίνα υπάρχει ανεπτυγμένη γκρίζα ζώνη του τραπεζικού τομέα η οποία χρηματοδοτεί ανεξέλεγκτα κρατικά ελεγχόμενες και όχι μόνο επιχειρήσεις. Ο Rouhir Sharma στο βιβλίο Breakout Nations ανεβάζει το συνολικό χρέος στην Κίνα στο 200% του ΑΕΠ.  Το 2008 μετά το κραχ δεν ήταν μόνο η FED που αύξησε την ποσότητα του χρήματος που βρισκόταν σε κυκλοφορία. 

Η κινέζικη κεντρική τράπεζα αύξησε την κυκλοφορία στα 10 τρισ. δολάρια την ώρα που η αντίστοιχη κυκλοφορία στις ΗΠΑ φτάνει τα 8 τρισ. δολάρια.

Οι τιμές των ακινήτων στην Κίνα μεταξύ 2003 και 2008 διπλασιάστηκαν και το 2009 και 2010 παρουσίασαν αύξηση της τάξης του 40%. 
Υπάρχει μια «φούσκα» ακινήτων πάνω στην οποία κάθεται η Κίνα έτοιμη να συμπληρώσει το πάζλ ενός οικονομικού κραχ.

Την ύπαρξη «φούσκας» επιβεβαιώνει και μια έρευνα  όπου το 70% των  νέων γυναικών στην Κίνα το πρώτο πράγμα που αξιολογεί στην επιλογή συντρόφου είναι αν αυτός διαθέτει διαμέρισμα.
Το οικονομικό θαύμα της Κίνας στηρίχθηκε στον ισχυρό οικονομικό πόρο που δημιούργησε το κομμουνιστικό καθεστώς του Μάο: Το φθηνό εργατικό δυναμικό. Η καπιταλιστική οικονομική ανάπτυξη των τελευταίων ετών όμως εξανέμισε αυτό το συγκριτικό πλεονέκτημα καθώς αύξησε τους μισθούς και το βιοτικό επίπεδο. 

Ρωσία 

Αν για την Κίνα (αλλά και Τουρκία, Μεξικό κ.λπ.) ο βασικός πόρος ήταν το φθηνό εργατικό δυναμικό για τη Ρωσία (αλλά και χώρες όπως Βραζιλία, Αργεντινή Βενεζουέλα κ.λπ.) ο βασικός πόρος που έπαιξε το ρόλο του κινητήρα της οικονομικής ανάπτυξης ήταν οι πρώτες ύλες.

Για τη Ρωσία συγκεκριμένα ήταν το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο. Το 1998 η Ρωσία (η περίοδος Γιέλτσιν) χρεοκόπησε όταν η τιμή του πετρελαίου έπεσε κάτω από τα 20 δολάρια το βαρέλι. Οι χαμηλές τιμές των πρώτων υλών οδήγησαν σε χρεοκοπίες και πολιτικές μεταβολές σε μια σειρά χώρες όπως Βραζιλία, Αργεντινή, Βενεζουέλα κλπ.

Στη συνέχεια η άνοδος της τιμής των πρώτων υλών διατήρησε τα νέα καθεστώτα στην εξουσία καθώς τα έσοδα από τις εξαγωγές πρώτων υλών βελτίωσαν τις συνθήκες διαβίωσης.

Υπάρχουν κράτη που κάνουν ορθολογική και δημοκρατική διαχείριση του πλούτου που προέρχεται από φυσικούς πόρους όπως η Νορβηγία και κράτη που όσο αυξάνονται τα έσοδα τόσο αυξάνουν και τις δαπάνες για να εξαγοράσουν την κοινωνική συναίνεση και να υπάρξουν εκροές για διαφθορά στην πολιτική και οικονομική ελίτ.

Η Ρωσία αποτελεί χαρακτηριστικό δείγμα ολιγαρχικού καπιταλισμού που στις μέρες των παχιών αγελάδων δεν λαμβάνει υπόψη τους νόμους της αγοράς. 

Ο τρόπος που δουλεύει το οικονομικό σύστημα στη Ρωσία αποτυπώνεται στην παρακάτω ιστορία που βρήκα στο βιβλίο του Ian Bremer, The End of  Free Market...

Οι ρωσικές επιχειρήσεις παραχωρούνται σε ολιγάρχες οι οποίοι πρέπει να κάνουν ό,τι χρειάζεται για να προστατέψουν τις θέσεις εργασίας και να αποφύγουν τις εντάσεις και διαμαρτυρίες οι οποίες μπορούν να πλήξουν τη δημοφιλία της κυβέρνησης.

Κατά την κρίση 2008-09 οι ολιγάρχες αγνόησαν αυτές τις υποδείξεις και προσπάθησαν με απολύσεις και κλείσιμο εργοστασίων να αντιμετωπίσουν τις συνέπειες.

Τον Ιούνη του 2009 ο Πούτιν πέταξε με το ελικόπτερο στην πόλη Πικαλυοβο 150 χλμ νοτιοδυτικά  της Άγ. Πετρούπολης  προκειμένου να "πείσει" τον Ολεγκ Ντεριπάσκα (αυτόν που έχει αγοράσει το Σκορπιό) να ξανανοίξει το εργοστάσιο τσιμέντου που είχε  αναγκαστεί λίγες μέρες νωρίτερα να κλείσει και λόγω της κρίσης και  οι εργαζόμενοι διαμαρτυρόμενοι είχαν κλείσει κάποιες κεντρικές οδικές αρτηρίες.

«Μπροστά στις κάμερες ο Πούτιν έδωσε ένα στυλό στον Ντεριπάσκα και τον διέταξε να υπογράψει το άνοιγμα του εργοστασίου, να επαναπροσλάβει τους εργαζόμενους και να τους πληρώσει αυθημερόν με χρήματα που η κυβέρνηση είχε μεταβιβάσει στην επιχείρηση μέσω κρατικής τράπεζας. Μη ελέγχοντας η κυβέρνηση απευθείας τις επιχειρήσεις δεν χρεώνεται απευθείας την ευθύνη όταν χρειάζεται να ληφθούν δυσάρεστες αποφάσεις, αλλά με τέτοιες σκηνές δημαγωγεί...

Η άνοδος της τιμής του πετρελαίου την περίοδο 2003-2008 βοήθησε τη ρωσική κυβέρνηση να μαζέψει συναλλαγματικά διαθέσιμα 600 δισ. δολ. Με τα χρήματα αυτά αγοράζει κοινωνική συναίνεση.

Τι θα συμβεί όταν η τιμή του πετρελαίου πέσει ξανά; Κάθε φορά που η τιμή του πετρελαίου πέφτει η Ρωσία χρεοκοπεί. 

Τα μοντέλα

Ο κάθε κύκλος οικονομικής άνθισης αυξάνει τις δαπάνες και το δανεισμό. Από κάποιο σημείο και μετά οι ρυθμοί της οικονομικής ανάπτυξης μειώνονται, ενώ οι ρυθμοί αύξησης δαπανών και δανεισμού είναι δύσκολο να μειωθούν. 

Αυτή η αδυναμία του ανθρώπινου είδους και των κοινωνιών να πειθαρχήσουν είναι η ρίζα των οικονομικών κρίσεων. Απλά υπάρχουν οικονομικά συστήματα που είναι πιο ευέλικτα και μέσω της δημιουργικής καταστροφής ξεπερνούν τις κρίσεις και επιταχύνουν την έξοδο στον επόμενο κύκλο και συστήματα που μεταθέτουν την ημερομηνία της κρίσης, συσσωρεύοντας προβλήματα μέχρι την ολοσχερή κατάρρευση.

Αυτή είναι η διαφορά του καπιταλισμού της ελεύθερης αγοράς και των μοντέλων του κρατικού και ολιγαρχικού καπιταλισμού. Αυτή είναι και η διαφορά του φιλελευθερισμού και της σοσιαλδημοκρατίας.

Τα βασικά κίνητρα του οικονομικού κύκλου των ανεπτυγμένων οικονομιών που ξεκίνησε το 1980 και διήρκησε μέχρι το 2000 ήταν οι μεταρρυθμίσεις των νεοφιλελεύθερων που ξεκίνησαν με τον Ρήγκαν και τη Θάτσερ και υιοθετήθηκαν σε μεγάλο βαθμό και από πολλούς αντιπάλους τους για να ξεπεράσουν την κρίση της δεκαετίας του ’70 με βασικό χαρακτηριστικό το στασιμοπληθωρισμό. 

Η περίοδος αυτή μέσω της παγκοσμιοποίησης μπορεί να μείωσε το επίπεδο διαβίωσης των χαμηλών τάξεων της πλούσιας Δύσης αλλά έβγαλε από την απόλυτη φτώχεια δισεκατομμύρια ανθρώπους στις αναπτυσσόμενες χώρες. Στη Δύση μεγάλωσε η απόσταση μεταξύ πλουσίων και φτωχών αλλά σε παγκόσμιο επίπεδο μειώθηκε η ανισότητα.

Ο επόμενος κύκλος οικονομικής ανόδου της Δύσης φαίνεται πως έχει ξεκινήσει και βασικό καύσιμο αυτής της ανόδου φαίνεται πως είναι το αποτέλεσμα της τεχνολογικής επανάστασης, του σχιστολιθικού αερίου.

Το σχιστολιθικό αέριο κοστίζει περί τα 4 δολ. τα BTU έναντι 12 που πληρώνει η Ευρώπη το ρωσικό. Το 2016 αναμένεται να ξεκινήσουν οι εξαγωγές από τις ΗΠΑ και το 2020 αναμένεται να είναι ο μεγαλύτερος παραγωγός υδρογοναθράκων στον κόσμο. 

Ήδη, μεγάλοι όμιλοι φεύγουν από αναπτυσσόμενες οικονομίες όπου το εργατικό κόστος έχει ανέβει και προτιμούν τις ΗΠΑ που έχει φθηνό ενεργειακό κόστος. 

Η εξέλιξη αυτή μαζί με την ευκολία με την οποία οι καινοτομίες βρίσκουν οικονομικές εφαρμογές φαίνεται πως αποτελούν τα καύσιμα του επόμενου ανοδικού κύκλου των ανεπτυγμένων οικονομιών της Δύσης.

Η Ευρώπη παρακολουθεί τις εξελίξεις στις ΗΠΑ με δυσκολία καθώς ο κρατικός έλεγχος και η γραφειοκρατία των Βρυξελλών ποδηγετεί την οικονομία η οποία κινείται μεταξύ φθοράς και αφθαρσίας. Η Ευρώπη θα χρειαστεί μια επανάσταση για να παρακολουθήσει τις εξελίξεις...

Η Ελλάδα βρίσκεται ανάμεσα στους δύο κόσμους. Πολιτικά και κοινωνικά ανήκει στις κοινωνίες της ανεπτυγμένης Δύσης. Οικονομικά είναι μετέωρη καθώς το μεταπολεμικό μοντέλο κρατικού καπιταλισμού που χρεοκόπησε τη δεκαετία του ’70 δεν αντικαταστάθηκε από ένα παραγωγικό εξωστρεφές μοντέλο ικανό να ανταπεξέλθει σε συνθήκες παγκοσμιοποίησης.

Τουρκία και Αργεντινή βγάζουν την Ελλάδα από τη δύσκολη θέση...

Σε κάθε περίπτωση βρισκόμαστε μπροστά σε νέες ενδιαφέρουσες εξελίξεις...