Κασσιανή - H γυναίκα που τα έβαλε με έναν αυτοκράτορα και τον ταπείνωσε - Το πασίγνωστο τροπάριο της «η εν πολλαίς αμαρτίαις περιπεσούσα», που ψάλλεται κάθε Μεγάλη Τρίτη!

Η Κασσιανή (ή αλλιώς Κασσία), αποτελεί αναμφισβήτητα ένα από τα πιο δυναμικά πρόσωπα της χριστιανικής ιστορίας, κυρίως λόγω του ότι «αντιμίλησε» στον τότε αυτοκράτορα του Βυζαντίου Θεόφιλο. Παράλληλα, το «τροπάριο της Κασσιανής», γνωστό και ως «ἡ ἐν πολλαῖς ἁμαρτίαις περιπεσοῦσα», το οποίο ψάλλεται το βράδυ της Μεγάλης Τρίτης.

Ποια ήταν η Κασσιανή

Η Κασσιανή, γεννήθηκε την περίοδο 805-819 μ.Χ. στην Κωνσταντινούπολη και ήταν γόνος φεουδαρχικής οικογένειας. Ο πατέρας της μάλιστα, είχε σημαντική θέση στην Αυλή του παλατιού των Βλαχερνών.

Η Κασσιανή, φαίνεται πως συνδύαζε την εξυπνάδα με την σωματική ομορφιά και σύμφωνα με τους βυζαντινούς χρονικογράφους Συμεών, Γεώργιο Αμαρτωλό και Λέοντα Γραμματικό, έλαβε μέρος σε τελετή επιλογή νύφης για τον αυτοκράτορα Θεόφιλο. Οπως αναφέρουν οι ιστορικοί, η επιλογή για τις υποψήφιες νύφες έγινε με τα αυστηρότερα κριτήρια και την επέβλεπε προσωπικά η ίδια η μητριά του Θεόφιλου, Ευφροσύνη.

Οταν η Κασσιανή «τάπείνωσε» τον αυτοκράτορα

Η τελετή, φέρεται να έγινε την περίοδο 821-830 μ.Χ. και σύμφωνα με τα έθιμα της εποχής, ο αυτοκράτορας επέλεγε την σύζυγο προσφέροντας της ένα χρυσό μήλο. Σύμφωνα με τους ιστορικούς της εποχής, η Κασσιανή «θάμπωσε» τον αυτοκράτορα, ο οποίος την πλησίασε και της είπε: «Ὡς ἂρα διά γυναικός ἐῤῥρύη τὰ φαῦλα», το οποίο σημαίνει: «Από μία γυναίκα ήρθαν στον κόσμο τα κακά», αναφερόμενος στο Προπατορικό Αμάρτημα.

«Εκ γυναικός τα χείρω...Kαι εκ γυναικός τα κρείττω», ήταν ο διάλογος του Θεόφιλου με την Κασσιανή

Η Κασσιανή, αντί να σιωπήσει όπως επέβαλλε το ανδροκρατούμενο καθεστώς της εποχής, του απάντησε: «Ἀλλά καὶ διά γυναικός πηγάζει τά κρείττω», που σημαίνει «Και από μία γυναίκα ήρθαν στον κόσμο τα καλά», αναφερόμενη στην ελπίδα της σωτηρίας από την ενσάρκωση του Χριστού μέσω της Παναγίας. 

Με βάση την παράδοση ο ακριβής διάλογος ήταν:

-Εκ γυναικός τα χείρω. 
-Kαι εκ γυναικός τα κρείττω.

Ο αυτοκράτορας του οποίου ο εγωισμός πληγώθηκε, απέρριψε την Κασσιανή και εν τέλει έδωσε το χρυσό μήλο στη Θεοδώρα από την Παφλαγονία, η οποία έγινε και σύζυγος του

Ο εγωισμός του Θεόφιλου τραυματίστηκε με αποτέλεσμα να απορρίψει την Κασσιανή και να επιλέξει τη Θεοδώρα από την Παφλαγονία της Μικράς Ασίας για σύζυγό του. Αξίζει να σημειωθεί πάντως, πως αρκετοί ιστορικοί αμφισβητούν το όλο επεισόδιο.

Εικόνισμα της Κασσιανής

Το μοναστήρι και η τελευταία συνάντηση με τον Θεόφιλο

Στη συνέχεια σύμφωνα με την παράδοση, η Κασσιανή ίδρυσε το 843 μ.Χ. ένα κοινόβιο στα δυτικά της Κωνσταντινούπολης, κοντά στα τείχη της πόλης, του οποίου έγινε και η πρώτη ηγουμένη. Σύμφωνα μάλιστα με τον Αγιο Θεόδωρου του Στουδίτου, η επιλογή της αυτή δεν έχει σχέση με την απόρριψη της από τον Θεόφιλο, αλλά λόγω του ότι διατηρούσε σχέσεις με την γειτονική μονή Στουδίου.

Το μοναστήρι αυτό σύμφωνα με την παράδοση, επισκέφθηκε μετά από πολλά χρόνια ο αυτοκράτορας Θεόφιλος ο οποίος εξακολουθούσε να είναι ερωτευμένος μαζί της και επιθυμούσε να την συναντήσει για μια τελευταία φορά. Η Κασσιανή, ήταν στο κελί της γράφοντας το περίφημο «Τροπάριο της Κασσιανής» και μόλις το αντιλήφθηκε, παράτησε τις σημειώσεις και έφυγε να κρυφτεί. Ο Θεόφιλος βρήκε το χειρόγραφό της μισοτελειωμένο στη φράση «ων ποδών έν τώ παραδείσω Εύα το δειλινόν» και συμπλήρωσε ο ίδιος τα παρακάτω λόγια «κρότων τοις ωσίν ηχηθείσα τω φόβω εκρύβη», κάνοντας έτσι υπαινιγμό στο φόβο της Κασσιανής από την παρουσία του ίδιου. Η Κασσιανή δεν έσβησε τα πρόσθετα λόγια, αλλά συμπλήρωσε ως εξής «Αμαρτιών μου τα πλήθη και κριμάτων σου αβύσσους τις εξιχνιάσει, ψυχοσώστα Σωτήρ μου; Μη με την σην δούλην παρίδης, ο αμέτρητον έχων το έλεος», αναφέρει η ιστοσελίδα της Μητροπόλεως Κατερίνης.

«Κύριε, η εν πολλαίς αμαρτίαις περιπεσούσα Γυνή, την σην αισθομένη Θεότητα, μυροφόρου αναλαβούσα τάξιν», αρχίζει το τροπάριο της Κασσιανής

Σύμφωνα με την μεταγραφή του Φώτη Κόντογλου, η Κασσιανή και ο Θεόφιλος έγραψαν:

«...αυτά τα πόδια, που σαν η Εύα κατά το δειλινό, (τελευταία γραμμένη φράση)
τ' άκουσε να περπατάνε, από το φόβο της κρύφτηκε ( η φράση που συμπλήρωσε ο Θεόφιλος)
Των αμαρτιών μου τα πλήθη και των κριμάτων σου την άβυσσο, ποιος μπορεί να τα εξιχνιάσει, ψυχοσώστη Σωτήρα μου; Μην καταφρονέσεις τη δούλη σου,
εσύ που έχεις τ' αμέτρητο έλεος» (η φράση της Κασσιανής).

Η Κασσιανή, εκοιμήθη στις 7 Σεπτεμβρίου άγνωστης χρονολογίας, πάντως πριν το 865 μ.Χ και τιμάται ως Οσία.

Το υμνογραφικό της έργο και το «Τροπάριο της Κασσιανής»

Στην Κασσιανή αποδίδονται περίπου 45 έργα, από τα οποία τα 23 τουλάχιστον είναι χωρίς αμφιβολία δικά της, ενώ τα υπόλοιπα είναι αγνώστου προελεύσεως. Το πιο γνωστό κείμενο της είναι το «τροπάριο της Κασσιανής», στο οποίο μιλά για μια πόρνη που προσφέρει μύρα στον Ιησού, πριν τον ενταφιασμό Του.

«Κύριε, η εν πολλαίς αμαρτίαις περιπεσούσα Γυνή, 
την σην αισθομένη Θεότητα, μυροφόρου αναλαβούσα τάξιν, 
οδυρομένη μύρα σοι, προ του ενταφιασμού κομίζει. 
Οίμοι! λέγουσα, ότι νυξ μοι, υπάρχει, οίστρος ακολασίας, 
ζοφώδης τε και ασέληνος, έρως της αμαρτίας. 
Δέξαι μου τας πηγάς των δακρύων,
ο νεφέλαις διεξάγων της θαλάσσης το ύδωρ• 
κάμφθητί μοι προς τους στεναγμούς της καρδίας, 
ο κλίνας τους Ουρανούς, τη αφάτω σου κενώσει•
καταφιλήσω τους αχράντους σου πόδας, 
αποσμήξω τούτους δε πάλιν, τοις της κεφαλής μου βοστρύχοις•
ων εν τω Παραδείσω Εύα το δειλινόν, 
κρότον τοις ωσίν ηχηθείσα, τω φόβω εκρύβη. 
Αμαρτιών μου τα πλήθη και κριμάτων σου αβύσσους,
τις εξιχνιάσει ψυχοσώστα Σωτήρ μου; 
Μη με την σην δούλην παρίδης, ο αμέτρητον έχων το έλεος».

Ποια είναι η «ἡ ἐν πολλαῖς ἁμαρτίαις περιπεσοῦσα»;

Το τροπάριο αυτό, δημιούργησε διχογνωμίες στους κόλπους της Εκκλησίας, καθώς για αρκετό καιρό πολλοί πίστευαν ότι η «ἐν πολλαῖς ἁμαρτίαις περιπεσοῦσα» του τροπαρίου, είναι είτε η Κασσιανή είτε η Μαρία Μαγαδαληνή. Σύμφωνα πάντως με το εκκλησιαστικό πρακτορείο ειδήσεων «Δόγμα», η Κασσιανή γεννήθηκε κάπου 800 χρόνια μετά τον Χριστό δεν θα μπορούσε να είναι η πόρνη του τροπαρίου. Η ζωή της πάλι, δεν ήταν σε καμία περίπτωση τέτοια που να μπορούσε να «ταυτιστεί» με την πόρνη. Οσον αφορά την Μαρία Μαγδαληνή, ήταν μια γυναίκα δαιμονισμένη κατά το Ευαγγέλιο, που αφού ο Χριστός την απελευθέρωσε εκείνη Τον ακολούθησε μέχρι την τελευταία στιγμή. Πάντως λέγεται πως ο Ευαγγελιστής Λουκάς που περιγράφει στο Ευαγγέλιο του την σκηνή που αλείφει τα πόδια του Ιησού με το πιο ακριβό μύρο, δεν διέσωσε το όνομα της για να μην την στιγματίσει.