Ας ξεδιαλύνουμε το μυστήριο του τρίτου μνημονίου: Τα 2+1 σενάρια για το χρέος και η ''απειλή'' του τρίτου δανείου!

Από τον Γιάννη Αγγέλη, Capital.gr

Τη Δευτέρα ο κ. Στουρνάρας θα κάνει την πρώτη επίσημη παρέμβαση στο Eurogroup, υπενθυμίζοντας –ως πρόεδρος του Συμβουλίου για το τρέχον εξάμηνο– ότι η Ευρωζώνη πρέπει να τιμήσει τη δέσμευσή της έναντι του ΔΝΤ όσον αφορά τη διασφάλιση της μακροχρόνιας βιωσιμότητας του ελληνικού κρατικού χρέους.

Η «υπενθύμιση» από την πλευρά της ελληνικής προεδρίας αφορά την απόφαση του Συμβουλίου στα τέλη Νοεμβρίου του 2012 ότι θα πράξει ό,τι είναι αναγκαίο για την περαιτέρω ελάφρυνση του κρατικού χρέους της Ελλάδας, ώστε αυτό να καταστεί μακροχρόνια βιώσιμο, έτσι ώστε όχι μόνο να πέσει κάτω από το 120% του ΑΕΠ μέχρι το 2022, αλλά επιπλέον να είναι βιώσιμη η εξυπηρέτησή του. Η ενεργοποίηση αυτής της απόφασης έχει, βέβαια, ως προϋπόθεση ότι το ελληνικό κράτος θα διασφαλίσει την παραγωγή βιώσιμων πρωτογενών πλεονασμάτων καταρχήν για το 2014 και στη συνέχεια για τα επόμενα χρόνια. Η επίτευξη πρωτογενούς πλεονάσματος έναν χρόνο νωρίτερα λειτουργεί ως πράξη επίσπευσης ολόκληρης της διαδικασίας για το χρέος κατά έναν χρόνο.

Παρότι η συγκεκριμένη «πράξη» φαίνεται να μη εξαρτάται μια άλλη «παράλληλη» συμφωνία, αυτήν που αφορά την κάλυψη του χρηματοδοτικού «κενού» για την τριετία 2014-2016. Η ουσία αυτής της συμφωνίας έχει να κάνει και πάλι με τη δέσμευση της Ευρωζώνης έναντι του ΔΝΤ ότι, για όσο χρονικό διάστημα το ΔΝΤ εξακολουθεί να εκταμιεύει δόσεις του δανείου του προς την Ελλάδα (και αυτό θα συμβαίνει μέχρι την άνοιξη του 2016), η Ευρωζώνη θα πρέπει να εξασφαλίζει ότι για δώδεκα μήνες μετά την εκταμίευση κάθε δόσης το ελληνικό Δημόσιο θα είναι σε θέση να αποπληρώνει τις υποχρεώσεις του έναντι του ΔΝΤ. Γιατί στο μεταξύ το δάνειο του ΔΝΤ προς την Ελλάδα, πριν εκταμιευτεί ολόκληρο, έχει αρχίσει να αποπληρώνεται, λόγω της τριετούς διάρκειάς του...

Η Ευρωζώνη, λοιπόν, έχει δεσμευτεί ότι το ΔΝΤ θα αποπληρώνεται από την Ελλάδα κανονικά, ακόμα και αν ο προϋπολογισμός της δεν επαρκεί για να πληρώνει στο ΔΝΤ τα τοκοχρεολύσια. Πώς θα γίνει αυτό; Απλώς θα δοθεί στην Ελλάδα, αν χρειαστεί ένα τρίτο δάνειο από το EFSF.

Αυτό είναι το περιβόητο τρίτο δάνειο, το οποίο, λόγω καταστατικής υποχρέωσης του EFSF, θα πρέπει να συνοδεύεται με «δεσμεύσεις» μνημονιακού τύπου, λιγότερο ή περισσότερο αυστηρές, ανάλογα με το ποσό του δανείου και τη συνέπεια της Ελλάδας στο μέχρι σήμερα εφαρμοζόμενο Μνημόνιο.

Αυτό είναι το «μυστήριο» του περιβόητου «τρίτου δανείου».

Όσον αφορά το χρονοδιάγραμμα της συζήτησης που θα ανοίξει τη Δευτέρα ο κ. Στουρνάρας για την περαιτέρω ελάφρυνση του χρέους, όλα είναι, προς το παρόν, ανοικτά. Οι εκτιμήσεις στελεχών της αποχωρούσης Ευρωπαϊκής Επιτροπής κάνουν λόγο για ένα χρονοδιάγραμμα που εύκολα θα φτάσει στα τέλη του 2014. Στην ΕΚΤ επιμένουν να είναι περισσότερο επιφυλακτικοί τόσο για το πώς όσο και για το πότε θα μπορούσε να ολοκληρωθεί μια τέτοια διαδικασία. Το δε ΔΝΤ παραμένει σταθερό στη θέση του ότι το χρέος είναι ως μέγεθος μη βιώσιμο και, κατά συνέπεια, πρέπει να «κουρευτεί» έτσι κι αλλιώς, για να πέσει κάτω από το 120% του ΑΕΠ μέχρι το 2022.

Και κάπου εδώ αρχίζουν τα εναλλακτικά σενάρια για την αναδιάρθρωση του ελληνικού χρέους, που συνολικά μαζί με το PSI+, που έγινε τον Μάρτιο του 2012 και «διέγραψε» 100 δισ. ευρώ κρατικό χρέος προς ομολογιούχους (χωρίς να πετύχει, όμως, τη μείωσή του ως ποσοστού του ΑΕΠ), είναι το μεγαλύτερο στην ιστορία του καπιταλισμού:

Α΄ σενάριο

«Κούρεμα» του χρέους σε απόλυτες τιμές. Τη λύση αυτή επιδιώκει εξ αρχής το ΔΝΤ, αλλά αποκλείουν τόσο η ΕΚΤ όσο και το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο. Ο λόγος είναι απλός. Το ελληνικό χρέος, μετά την αναδιάρθρωση του PSI+, έχει «μεταφερθεί» από τους ιδιώτες σε κράτη, στο ΔΝΤ και στο EFSF.

Το 80% του χρέους οφείλεται στα κράτη της Ευρωζώνης και στο ΔΝΤ. Από αυτά, τα 52,9 δισ. ευρώ έχουν τη μορφή διακρατικού δανείου, το μεγαλύτερο μέρος του οποίου οφείλεται στη Γερμανία και κατά δεύτερο λόγο στη Γαλλία. Ένα δεύτερο μέρος του δανείου, ύψους 47,3 δισ. ευρώ, είναι το δάνειο από το ΔΝΤ. Και ένα τρίτο κομμάτι του δανείου, ύψους 144,6 δισ. ευρώ, οφείλεται στο EFSF. Δηλαδή, ένα σύνολο 244, 8 δισ. ευρώ. Στα ποσά αυτά δεν συμπεριλαμβάνονται τα κρατικά ομόλογα που είχαν αγοράσει η ΕΚΤ και οι κεντρικές τράπεζες και τα οποία εξοφλούνται κανονικά από το ελληνικό Δημόσιο.

Αυτό το κομμάτι του χρέους ζητά επίμονα να «κουρευτεί» το ΔΝΤ. Και άλλο τόσο επίμονα το αρνούνται οι χώρες της Ευρωζώνης, υποστηρίζοντας ότι κάτι τέτοιο δεν είναι δυνατό να περάσει από τα Κοινοβούλια που είχαν ψηφίσει τον δανεισμό αυτό.
Το «κούρεμα» στο κεφάλαιο αυτών των δανείων αφορά, βέβαια, μόνο τα διακρατικά δάνεια και το δάνειο από το EFSF, καθώς το καταστατικό του ΔΝΤ απαγορεύει τη μη αποπληρωμή δανείων του ή διαγραφή μέρους τους. Με άλλα λόγια, η διαγραφή μέρους του κεφαλαίου των δανείων αφορά μόνο την Ευρωζώνη.
Να σημειωθεί, βέβαια, ότι το μέσο επιτόκιο αυτών των δανείων είναι εξαιρετικά χαμηλό και... εκτός αγοράς για την Ελλάδα, αφού μαζί με όλα τα «έξοδα» παραμένει κάτω από το 2%.

Η άρνηση αυτή αναμένεται να ισχυροποιηθεί ακόμα περισσότερο μετά τις Ευρωεκλογές, καθώς οι εκτιμήσεις δίνουν πολλές πιθανότητες ενίσχυσης της αντιπροσώπευσης των κομμάτων, που είναι απολύτως αντίθετα στη διαγραφή χρέους της Ελλάδας.

Β΄ σενάριο

Εναλλακτικά στο «κούρεμα» του κεφαλαίου των δανείων έχει ξεκινήσει η συζήτηση μιας πρότασης η οποία στοχεύει στην επέκταση της λήξης των δανείων κατά μία 20ετία, ήτοι μετατρέπει τα διακρατικά δάνεια και το δάνειο προς το EFSF σε ένα δάνειο διάρκειας 50 ετών. Ταυτόχρονα, αναφέρεται ως συνοδευτικό στοιχείο η περαιτέρω μείωση των επιτοκίων που το επιβαρύνουν σήμερα. Η λογική αυτής της «λύσης» στηρίζεται στην εκτίμηση ότι, με την επιμήκυνση του δανείου και τα μικρότερα επιτόκια, ναι μεν, δεν μειώνεται το χρέος, αλλά γίνεται ευκολότερη η διαχείριση της αποπληρωμής του.

Και κάπου εδώ αρχίζει ο καυγάς μεταξύ ΔΝΤ και Ευρωζώνης, καθώς το ΔΝΤ αμφισβητεί ότι μπορεί να διασφαλιστεί με τα σημερινά στοιχεία η βιωσιμότητα του ελληνικού χρέους. Η «λογική» του ΔΝΤ έχει, βέβαια, βάση, καθώς είναι εντελώς παράδοξο να προβλέπει κανείς σε βάθος 50ετίας τη δυνατότητα αποπληρωμής δανείων για μια οικονομία η οποία δεν ελέγχει την έκδοση νομίσματος, εκτός, βέβαια, και αν στο μεταξύ έχει προχωρήσει η «αμοιβαιοποίηση» του χρέους, με την έκδοση είτε ευρωομολόγων είτε άλλων εργαλείων από κοινού έκδοσης χρέους. Από την πλευρά της Ευρωζώνης, βέβαια, προωθείται η αντίληψη ότι, μετά την τραπεζική ενοποίηση και την προώθηση της δημοσιονομικής σύγκλισης, το αξιόχρεο κάθε χώρας θα εξαρτάται από την πορεία της Ευρωζώνης και, κατά συνέπεια, δεν θα υφίσταται «εθνικό ρίσκο». Στη διαμάχη αυτή, πάντως, πρέπει να επισημάνει κανείς ότι, εδώ και περίπου δύο χρόνια, το ΔΝΤ, με αφορμή πάντα την υπόθεση του ελληνικού χρέους, δεν έχει πάψει να ασκεί πίεση στην Ευρωζώνη για την «αμοιβαιοποίηση» του ευρωπαϊκού χρέους και την πίεση αυτή θα τη δούμε να ασκείται με ιδιαίτερη ένταση μέσα στο καλοκαίρι. Το πώς θα καταλήξει, βέβαια, αυτή η διελκυστίνδα δεν πρόκειται να το δούμε πριν από το φθινόπωρο.

Το «κρυφό» σενάριο

Ανάμεσα στα δύο αυτά ακραία σενάρια έχουν ήδη αρχίσει να διαμορφώνονται και κάποιες άλλες «λύσεις», που θα παραμείνουν στην γκρίζα περιοχή της διαπραγμάτευσης για αρκετούς μήνες ακόμα μέχρι να «ωριμάσουν» ως ενδιάμεση αλλά και πλέον ρεαλιστική «λύση». Όπως έχει υποστηριχτεί σε κάποιες συζητήσεις με το ΔΝΤ, ιδιαίτερα στην εαρινή σύνοδο του Ταμείου, το πρόβλημα του ελληνικού χρέους είναι η σταθερότητα των προβλέψεων που αφορούν την αποπληρωμή του. Και στο πρόβλημα αυτό η μοναδική οικονομική μεταβλητή είναι το επιτόκιο, το οποίο είναι μεν πολύ χαμηλό, αλλά παραμένει «μεταβλητό», λόγω του ότι υπολογίζεται με βάση του Εuribor τριμήνου. Και το Euribor την περίοδο αυτή είναι εξαιρετικά χαμηλό, με αποτέλεσμα το συνολικό επιτόκιο να είναι επίσης πολύ χαμηλό. Τι θα συμβεί, όμως, αν η ΕΚΤ σε κάποια στιγμή αρχίσει να αυξάνει τα βασικά επιτόκια του ευρώ; Ήδη η Fed ανακοίνωσε ότι, κατά πάσα πιθανότητα, την άνοιξη του 2015 θα αρχίσει η αύξηση των επιτοκίων του δολαρίου. Πότε θα αρχίσει να κάνει το ίδιο και η ΕΚΤ; Η απάντηση στο ερώτημα αυτό ανατρέπει και κάθε υπολογισμό όσον αφορά τη μακροπρόθεσμη αξιολόγηση της βιωσιμότητας του χρέους, καθώς κανείς δεν ξεχνά την εκτίναξη μέσα σε ένα χρόνο των αμερικανικών επιτοκίων το 1981 για να κοπούν οι πληθωριστικές πιέσεις της δεκαετίας του ΄70. Και κανείς δεν ξεχνά τις συνέπειες εκείνης της απόφασης στην υπερχρέωση των δεκάδων χωρών, μαζί και της Ελλάδας, τη δεκαετία που ακολούθησε...

Αυτός ο κίνδυνος θα μπορούσε να γίνει εφιάλτης για οικονομίες όπως η ελληνική, με τόσο υψηλό ονομαστικό χρέος, αν τα επιτόκια παραμείνουν μεταβλητά. Για τον λόγο αυτό, λοιπόν, τόσο το ΔΝΤ όσο και ο ΟΔΔΗΧ έχουν αρχίσει να εισάγουν ως βασικό στοιχείο της διαπραγμάτευσης την αλλαγή των επιτοκίων του ελληνικού χρέους σε σταθερά από μεταβλητά, έτσι ώστε να σταθεροποιηθεί η μακροπρόθεσμη πρόβλεψη της βιωσιμότητας εξυπηρέτησης του χρέους, πέραν της επιμήκυνσής του σε βάθος 50ετίας.

*Αναδημοσίευση από την εφημερίδα "Κεφάλαιο" της 3ης Μαΐου, που κυκλοφορεί

Πηγή:www.capital.gr